فیلترنت، مِیلی نت یا اینترنت؟!

گستره فیلترینگ و محدودسازی اینترنت در ایران دائما درحال رشد و گسترش است. در آخرین فیلترینگ گسترده در لحظه آن لینکدین، اینستاگرام، واتساپ، کلش اف کلنز و... به یک باره از دسترس کاربران ایرانی خارج شدند. حال سؤال اینجاست، آیا در عصر حاضر باز هم فیلترینگ جواب می‌دهد؟

از همان روزهای ابتدایی که تکنولوژی بسیار بروز و پیشرفته اینترنت قدم به کشور ما نهاد، محدودسازی آن نیز در اولویت‌های مسئولین دولت‌های مختلف قرار گرفت. در ابتدا تنها بحث از فیلترینگ سایت‌ها و مطالب مستهجن و غیراخلاقی بود. سپس این دامنه گسترده‌تر شد و شامل سایت‌های سیاسی و اجتماعی شد. امروزه فیلترینگ در ایران علاوه بر سایت های ضد اخلاقی و سیاسی و... شامل طیف گسترده‌ای از پلتفرم‌ها، شبکه‌های اجتماعی و... شده است. در این مطلب قصد دارم به اثرگذاری یا بی اثری این نوع فیلترها بپردازم.

فیلترینگ یعنی چه؟

برای اینکه سراغ اصل مطلب بروم بهتر است ابتدا به معنا و مفهوم اصلی فیلترینگ بپردازم. فیلترینگ همانطور که از اسمش پیداست یعنی غربال گری. به طور ساده‌تر یعنی جلوگیری کردن از عبور برخی چیزها. فیلترینگ اینترنت یعنی غربالگری فضای اینترنت و عدم اجازه عبور دادن به تعدادی از داده‌ها. متأسفانه درصد زیادی از این غربالگری(فیلترینگ) در کشورما مِیلی است.

سیر تکامل اینترنت

اگر به سال‌های گذشته تفکر کنیم متوجه می‌شویم که اینترنت بسیار پیشرفت کرده است و قابلیت‌هایی را فراهم کرده است که دیروز امکان‌پذیر نبود. همچنین طیف افرادی که از اینترنت استفاده می‌کنند نیز بسیار افزایش یافته‌اند. امروزه یک کودک 3 ساله تا یک فرد 70ساله همه از اینترنت استفاده می‌کنند. امروزه اینترنت دیگر شامل چند سایت ساده به‌خصوص و پلتفرم‌های محدود نیست و شامل طیف بسیار وسیعی از شبکه های اجتماعی و وبسایت‌ها شده است.

دلایلی که اثبات می‌کند فیلترینگ دیگر اثر ندارد

همانگونه که دلایل بسیار زیادی برای فیلترینگ و اثر بخشی آن وجود دارد، دلایل محکم بسیاری نیز وجود دارد که اشاره می‌کنند؛ فیلترینگ تنها راه نیست و اثربخشی چندانی در عصر حاضر ندارد. در زیر به مهمترین دلایلی که اثبات می‌کند دیگر فیلترینگ اثر ندارد، اشاره می‌کنم، با من همراه باشید.

الف) گسترش بی اندازه قندشکن ها

اگر به 10 یا 15 سال پیش باز گردیم زمانی را بیاد می‌آوریم که پیدا کردن یک Vpn(برای مصارف علمی:)) بسیار دشوار بود. از طرفی دیگر قندشکن‌ها یکی از تابو های جامعه بودند و استفاده از آن ها باید صرفا در خفا انجام می‌شد. امروزه دیگر خبری از این مسائل نیست و به راحتی هرچه تمام تر می‌توان به طیف وسیعی از قندشکن های دست یافت. همانطور که فیلترینگ گسترده‌تر شده است، قندشکن‌ها نیز بسیار رواج پیدا کرده‌اند. دسترسی بسیار ساده، شکسته شدن تابو و فراگیر شدن قندشکن‌ها یکی از مهمترین دلایلی هستند که اثبات می‌کنند دیگر فیلترینگ اثر بخش نیست.

ب) نبود جایگزین مناسب

متأسفانه علی رقم سرمایه‌گذاری های بسیار هنگفت، تعداد زیادی از شبکه های اجتماعی داخلی کیفیت مطلوبی ندارند و توان رقابت با نمونه‌های خارجی خود را نیز ندارد. از طرفی دیگر بسیاری از این پلتفرم‌ها به حال خود رها شده‌اند و از دست توسعه خارج شده‌اند. مردم عادت دارند هر ماه یا نهایتا هر دو ماه یک آپدیت بزرگ را در شبکه‌های اجتماعی تجربه کنند که این مورد به ندرت در شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد و این اپلیکشن‌ها به حال خود رها شده اند. این یکی دیگر از دلایلیست که مردم نسبت به فیلترینگ مقاوت کرده و روی به استفاده از قندشکن ها به جای کوچ کردن به پلتفرم‌های دیگر می‌آورند.

ج) حس لجبازی

وقتی شخصی تمام زندگی خود را صرف یک کسب کار در اینستاگرام می‌کند و بدون توجه به پشتوانه و جایگزین به حرکتش ادامه می‌دهد، در صورتی که دسترسی آن پلتفرم قطع شود، حس تنفر و کینه آن شخص را فرا می‌گیرد و فرد از سر لجبازی به هیچ عنوان حاضر نمی‌شود فیلترشکن را رها کند و به سمت شبکه ‌های اجتماعی داخلی تمایل پیدا کند. بهتر است شبکه های اجتماعی بسیار با کیفیت تولید کرد تا کاربران تشویق به استفاده از آن‌ها شوند نه اینکه با فیلترینگ آنها را مجبور ساخت. این نیز یکی از مهمترین دلایلیست که اثر بخشی فیلترینگ را زیر سؤال می‌برد.

د)مسدود شدن حساب های کاربری

یکی از ساده‌ترین روش‌هایی که شرکت‌های مختلف نرم افزاری و شبکه‌های اجتماعی برای حفظ امنیت کاربران خود انجام می‌دهند، این است که آی پی و موقعیت مکانی کاربران مختلف را در هر بار احراز هویت ثبت می‌کنند. در صورتی که آی‌پی‌های مختلف یا موقعیت مکانی‌های متفاوت برای یک حساب کاربری ثبت شود، آن شبکه اجتماعی یا اپلیکیشن، حساب کاربر را تعلیق می کند تا جلوی حمله هکری را گرفته باشد. استفاده از پراکسی‌ها و فلیترشکن‌ها موجب می‌شود تا بسیاری از حساب کاربری افراد تعلیق شده و از دسترس او خارج شوند.

ی) گسترش پراکسی ها و سهولت استفاده

پراکسی به طور خلاصه عبارت است از یک واسط میان فرد و شبکه اینترنت. برای مثال در تلگرام که به طور مستقیم برای کاربران ایرانی فیلتر است، ما به یک سرور به‌خصوص متصل می‌شویم که فیلتر نیست، سپس آن سرور ما را به سرورهای تلگرام متصل می‌نماید. وظیفه پراکسی درست مانند قند شکن است. در سال‎‌های گذشته دامنه پراکسی‌ها بسیار محدود بود و صرفا شامل اینترنت می‌شد. امروزه پراکسی به درون بسیاری از پلتفرم‌ها و شبکه‌های اجتماعی نفوذ کرده است. استفاده از پراکسی بسیار مطمئن‌تر ، سریع‌تر و ساده‌تر از قند شکن است و موجب می‌شود افراد اثر فیلترینگ را بسیار کمتر احساس کرده، کمتر اذیت شوند و در نهایت فیلترینگ بی ‌اثر شود.

معایب فیلترینگ

فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی معایب بسیاری زیادی دارد که از مهمترین آن‌های می‌توان به؛ عقب ماندگی از تکنولوژی‌ها، بازی با اعصاب مردم به علت عدم خبررسانی پیش از فیلترینگ، نابودی کسب و کارها، روی آوردن به انواع قندشکن و اثرات بد آن‌ها و... اشاره کرد. در مطلب فیلترینگ اینستاگرام، خیلی دور خیلی نزدیک مفصلا به معایب و مزایای فیلترینگ شبکه اجتماعی اینستاگرام پرداخته ام.

درباره این طرح گرافیکی

این طرخ مفهومی که توام با سادگی بسیار خلاقانه نیز است، در ابتدا در نرم‌افزار محبوب ادوبی فتوشاپ تایپ و مدل سازی شده است. این مدل سازی با تنظیمات بخش Deform و Cap در محیط سه بعدی فتوشاپ طراحی شده است.این مدل سازی به گونه ای انجام شده است که عبارت FilterNet در میان دو نماد وایفای(اینترنت) قرار گیرد. سپس آبجکت سه بعدی به نرم‌افزار ادوبی دایمنشن رفته و در آن جا متریال دهی، نورپردازی و نهایتا رندر شده است. رنگ قرمز نیز به عنوان بهترین رنگ برای این کار انتخاب شده است. امیدوارم از این طرح خلاقانه توام با چاشنی سیاست لذت برده باشید.