مفهوم شعر علی ای همای رحمت

همه ما ایرانیان با اثر فوق العاده شهریار به نام "علی ای همای رحمت" آشناییم و حتی بسیاری از ما نیز آن را از حفظیم. این شعر معانی بسیار والا در مورد مقام حضرت علی(ع) در خود دارد که بررسی کامل آن نیاز به دقت و حوصله بسیار و دانش کافی درمورد ادبیات دارد.

ما ایرانیان از دوران مدرسه با آشنایی با شعر علی ای همای رحمت از استاد شهریار عاشق آن شدیم، برخی از ما نیز پس از شنیدن تِرکی از دکتر محمد اصفهانی که متن آن شعر علی ای همای رحمت شهریار بود، شیفته آن شدیم. قافیه و وزن این شعر آنقدر زیبا و موزون است که بسیاری از ما بدون این که به مفهوم عمیق آن پی ببریم آن را حفظ کرده‌ایم! در این مطلب که مخصوص شهادت امام علی (ع) است و مقام والای امام اول شیعیان است به این شعر وزین و مفهومی می‌پردازم، پس تا انتها همراه من باشید.

بررسی اجمالی شعر علی ای همای رحمت

مهمترین علت اثر گذاری زیاد این شعر، قافیه و وزن آن و در عین حال مفهوم عمیق آن است. در تاریخ میهن عزیزمان تعداد زیادی شاعر وجود دارند که بسیاری از آن‌ها شعرهای وزین و هماهنگی سروده‌اند اما با اندکی دقت متوجه می‌شویم که فقط تعداد اندکی از آنان شعرهایشان همراه با وزن و قافیه، مفاهیم عمیق نیز داشته‌اند. این موضوع به ما گوش‌زد می‌کند که سرودن شعری وزین که همراه با مفاهیم عمیق باشد،کار مشکلی است و از عهده هرکسی بر نمی‌آید!

مفهوم کلی شعر علی ای همای رحمت

شعر علی ای همای رحمت همانطور که از اسمش پیداست، در وصف مقام بالای امام علی (ع) است. این توصیف آنقدر زیبا بیان شده است که خوانندگان آن هیچگاه از تحلیل آن خسته نمی‌شوند و هر بار می‌توانند هر یک از توصیفات استاد شهریار را به‌گونه‌ای متفاوت تحلیل و بررسی کنند. نکته دیگر این شعر استفاده استادانه، استاد شهریار از آرایه "اغراق" در آن است. استاد شهریار سعی کرده‌اند به بهترین نحو علی (ع) را توصیف کنند که هر گاه این توصیف با اغراق همراه شده است، اثر بخشی آن را دو چندان شده است.

بررسی زیباترین اغراق های شعر

استاد شهریار از همان ابتدای شعر به توصیف حضرت علی (ع) توام با اغراق پرداخته است. در همان بیت اول شهریار می‌فرماید:

علی ای همای رحمت تو چه آيتی خدا را

که به ماسوا فکندی همه سایه‌ی هما را

این بیت امام علی را به پرنده سعادت و خوشبختی تمام مخلوقات خدا تشبیه کرده است که نشانه‌ای از وجود خدا در دل آن حضرت است که موجب سعادت و خوشبختی همه موجودات مخلوق خدا می‌شود.

در ادمه در بیت هفتم استاد شهریار می‌فرماید:

نه خدا توانمش خواند، نه بشر توانمش گفت

متحریم چه نامم شه ملک لافتی را

در این بیت نیز شهریار به زیبایی با اغراق حضرت علی (ع) را بسیار والا و بزرگ توصیف کرداه‌اند، به گونه‌ای که مقام آن حضرت را بسیار بالاتر از انسان معمولی و در زمره خداوند متعال توصیف کرده‌اند.

توصیف زیبای کرامت حضرت علی (ع)

در بیت سوم که به عقیده من شاه بیت این شعر از استاد شهریار است، به کرامت و فروتنی و بخشندگی امام علی (ع) اشاره شده است. در این بیت به زیبایی به داستان بخشیدن انگشتر امام علی به یک نیازمند آن هم در زمانی که آن حضرت مشغول راز و نیاز با خداوند و نماز بودنند، اشاره شده است. این بیت زیبا را با هم می‌خوانیم و لذت می‌بریم:

برو ای گدای مسکین، در خانه‌ی علی زن

که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را

با توجه به قسمت "دهد از کرم گدا را" به مفهوم بی‌ریا بودن و خالص بودن عمل امام علی (ع) پی می‌بریم. ریا متاسفانه در دوران ما بسیار زیاد شده است و ما در اطرافمان کمتر انسان‌های بی‌ریایی را پیدا می‌کنیم که کارهایشان را فقط و فقط در جهت رضایت خداوند انجام می‌دهند.

مظلومیت امام علی (ع)

بیت هشتم از شعر علی ای همای رحمت اشاره به مظلومیت آن حضرت و مقام والای آن دارد که آن را انسان‌های معمولی متمایز می‌کند. گذشت و بخشش از زیباترین خصلت‌های انسانی هستند که متاسفانه در انسان‌های کمی وجود دارند. بسیاری از انسان‌ها هیچگاه از حق خود نمی‌گذرند و در این دنیا تنها خود و اطرافیان خود را می‌بینند و حاضر نیستند ذره‌ای برای دیگران از خود گذشتگی کنند. این بیت زیبا را با هم می‌خوانیم:

به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من

چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا

باور این موضوع بسیار سخت و برای ما انسان‌های معمولی غیر ممکن است که شخصی به پسرانش وصیت کند که با قاتل پدر خود مدارا کنند و با او همانند دیگر اسیران جنگی برخورد کنند. به واقع کدامیک از ما اگر در چنین شرایطی قرار بگیریم چنین واکنشی مانند امام علی (ع) از خود بروز می‌دهیم...؟

جمع بندی

شعر علی ای همای رحمت یکی از برترین و زیباترین توصیفاتی است که می‌توانیم درباره مولای متقیان علی (ع) در ادبیات فارسی پیدا کنیم. این شعر بسیار زیبا از استاد شهریار همراه با وزن و آهنگ زیبایی که دارد، معنا و مفهوم بسیار والایی نیز دارد که می‌توان کتاب‌ها در مورد آن نوشت. در انتها باید اشاره کنم که همانقدر که شعرخوانی روح انسان را جلا می‌دهد و برای انسان آرامش به همراه دارد، توجه به معنای آن نیز می‌تواند برای انسان بسیار مفید و آموزنده باشد. پس بهتر است هر علاوه بر توجه به قافیه و وزن اشعار مختلف به معنا و مفهوم آن‌ها نیز توجه کرده و از آن‌ها بیشتر بهره‌مند شویم.

درباره این طرح گرافیکی

این طرح که به مناسبت شهادت مولای متقیان امام علی (ع) طراحی شده است، تنها از تایپوگرافی اسم علی توام با خلاقیت و تکرار آن در صحنه تشکیل شده است. در این طرح از رنگ نارنجی و مشکی استفاده شده است که نمایانگر غروب، حزن و اندوه است و بهتر مفهوم شهادت و عزاداری را منتقل می‌کند. امیدوارم در این شب‌های عزیز، من رو هم از دعای خیرتون بی‌نصیب نگذارین و گوشه چشمی هم به من داشته باشید. خیلی ممنونم که تا انتها همراه من بودید، امیدوارم عزاداری‌های شما دوستان عزیزم مقبول درگاه حق تعالی قرار گیرد.